Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2023
Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου 2023
Οµιλία για µικρασιατική καταστροφή
Πανοσιολογιότατε Πατέρα Δημήτριε
Αξιότιμες Κυρίες και κύριοι, αγαπητά παιδιά
αισθάνομαι µμεγάλη τιμή που βρίσκομαι εδώ και θα ήθελα πραγματικά να ευχαριστήσω τον πατέρα Δημήτριο για την τιμητική πρόσκληση που μου απηύθυνε να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις για το έπος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και συνακόλουθα της Μικρασιατικής Καταστροφής, αυτή τη χρονιά που είναι επετειακή, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τη εγκατάσταση των προσφύγων της μεγαλύτερης ελληνικής τραγωδίας που είναι η Μικρασιατική Καταστροφή.
Καθώς όπως είπε η μεγάλη Ελληνίδα, η κορυφαία βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, η Μικρασιατική Καταστροφή είναι το τέλος της Επανάστασης του 1821. Γιατί αυτοί που ξεσηκώθηκαν το 1821 δεν αγωνίστηκαν για την ελευθερία του μικρού ελληνικού βασιλείου που αποφασίστηκε μετά τη λήξη του αγώνα της ανεξαρτησίας, δεν αγωνίστηκαν για να γίνει πρωτεύουσα του κράτους ένα μικρό χωριουδάκι που ήτανε το 1830 η Αθήνα. Αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Ρωμανίας, όπως αποκαλούσαν τότε το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, το οποίο οι Φράγκοι μας επέβαλαν τον 16ο αιώνα να το λέμε ως Βυζάντιο. Κανένας κάτοικος του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους δεν αυτοπροσδιορίζονταν ως Βυζαντινός. Όλοι αυτοπροσδιορίζονταν ως Ρωμιοί και στα τέλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ως Έλληνες.
Αγωνίστηκαν, λοιπόν, για την απελευθέρωση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, της χιλιόχρονης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πρωτίστως για την απελευθέρωση της πρωτεύουσας, της ιστορικής πρωτεύουσας της Ρωμιοσύνης που είναι η Κωνσταντινούπολη. Ξέρετε ότι στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες σε όλα τα Βαλκάνια, οι μόνοι που δεν απελευθέρωσαν την ιστορική τους πρωτεύουσα είμαστε εμείς, οι Έλληνες.101 χρόνια από εκείνο το µαύρο καλοκαίρι του 1922 που σημαδεύτηκε από πολλές και πάσης φύσεως καταστροφές µα και κραυγές αγωνίας.
Δεν είμαι ιστορικός, ωστόσο ως Ελληνίδα, απόγονος προσφύγων από την Μάδυτο της Ανατολικής Θράκης, ως Χριστιανή Ορθόδοξη, ως παιδαγωγός και κυρίως ως άνθρωπος, κατανοώντας το βάρος και την ευθύνη που µου αναλογεί ,όπως θα έλεγε και ο Δημοσθένης αλλά κυρίως ο Περικλής, είναι δύσκολο να ομιλείς για γεγονότα τα οποία όλοι και όλες γνωρίζουν. Ας αρχίσουμε λοιπόν από τα κυριότερα ιστορικά και εθνικά γεγονότα.
Μόλις και χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η Μικρά Ασία και η ευρύτερη περιοχή αναπτύχθηκε με όχημα τον Ελληνικό πολιτισμό και την Ελληνική γλώσσα μετά το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Μακεδών βασιλεύς έθεσε υπό την κυριαρχία του το μεγαλύτερο μέρος του παράκτιου Ιωνίου Ελληνισμού , οι βασιλείς μάλιστα της Περγάμου και των Σελευκιδών ίδρυσαν πλήθος Ελληνικών πόλεων(Αντιόχεια, Λυσιμάχεια) κατά μήκος της Μικράς Ασίας εγκαθιστώντας ελληνικούς πληθυσμούς και ελληνικούς θεσμούς όπως τα γυμνάσια, τα θέατρα, τα λουτρά και τις βιβλιοθήκες. Απανταχού της γης οι θησαυροί της Εφέσου και της Περγάμου ομιλούν για την μακραίωνη Ελληνικότητα της Μικράς Ασίας, μία Ελληνικότητα η οποία εξελίχθηκε κατά το Βυζάντιο.
Μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι νικήτριες συµµαχικές δυνάμεις κι η ηττημένη οθωμανική αυτοκρατορία συναντήθηκαν στην Γαλλία για να συνάψουν ειρήνη. Στην συνθήκη των Σεβρών λοιπόν, το 1920, η Ανατολική Θράκη, η Ίμβρος, η Τένεδος, η Χίος, η Σάμος, Μυτιλήνη κι η Σμύρνη παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός Βενιζέλος υπέγραψε την Συνθήκη από ελληνικής πλευράς, ανακουφισμένος ότι ο δρόμος για την Μεγάλη Ιδέα - που θα έδινε στο ελληνικό κράτος τη δύναμη να προοδεύσει - θα ήταν πλέον ανοιχτός. Όµως, η συνθήκη αυτή δεν επικυρώθηκε ποτέ από κανένα Κοινοβούλιο, το κόµµα των Φιλελευθέρων έχασε τις εκλογές κι ο Μουσταφά Κεµάλ κέρδιζε ακάθεκτος εδάφη. Ουσιαστικά αυτά συνηγόρησαν ώστε να ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση µε αποκορύφωμα την µμικρασιατική καταστροφή, που χρονικά ξεκινά στις 13 Αυγούστου µε την επίθεση εναντίον των ελληνικών δυνάμεων στο µέτωπο του Αφιόν Καραχισαρ. Σταδιακά, ολόκληρο το ελληνικό µμέτωπο κατέρρευσε κι ο ελληνικός στρατός υποχώρησε, ενώ ταυτόχρονα έφυγε από την Τουρκία η ελληνική διοίκηση που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά µικρασιατικά παράλια, στη Σµύρνη αμέσως µετά τη συνθήκη των Σεβρών. Η σύρραξη δεν άργησε να µμεταφερθεί και στην Σμύρνη. Η φωτιά που οδήγησε στην καταστροφή της ξεκινά
έναν µήνα αργότερα στις 13 Σεπτεµβρίου και κρατά για τέσσερις ολόκληρες µέρες. Αυτό το διαµάντι της Ανατολής, όπως το γνωρίζαµε, έγινε πλέον παρελθόν. Η Σµύρνη υπήρξε µια από τις αρχαιότερες πόλεις και λιµένες της Μεσογείου µε πλούσια για την εποχή εµπορική και πολιτιστική δράση. Με ένα ακµάζοντα -κατά κύριο λόγο ελληνισµό- που χαιρόταν να περιδιαβαίνει στον Κάτω Μαχαλά µε τις περίφηµες µουριές των µεταξοσκωλήκων, να συνανθροίζεται για να απολαύσει παραστάσεις στο τριώροφο θέατρο-στολίδι Καµεράνο, να εκκλησιάζεται στους 16 ορθόδοξους ναούς προσευχόµενος σε έναν σπλαχνικό Θεό, να επιµορφώνεται και να θαυµάζει την Ευαγγελική Σχολή µε πλούτο 50.000 βιβλίων, σπάνιων χειρογράφων και πολύτιµων αντικειµένων. Από όλα τούτα, πολύ λίγα διασώθηκαν… Ο τραγικότερος απολογισµός ωστόσο δεν ήταν στην ύλη. Ο αριθµός της ανθρώπινης απώλειας συγκλονίζει. Ας λάβουµε υπόψη αρχικά ότι τότε συνεχίζεται η γενικευµένη πλέον εκδίωξη του ελληνικού πληθυσµού από ολόκληρη την Μικρά Ασία που είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα κι είχε διακοπεί για λίγο µε την «ανακωχή του Μούδρου». Ας µην αναφερθούµε δε στα «τάγματα εργασίας» ή καλύτερα «τάγματα θανάτου» ως µια εφιαλτική µέθοδος εθνοκάθαρσης, που έδωσαν σηµαντικό παρόν την περίοδο του ελληνοτουρκικού πολέµου 1919 – 1922. Η Σµύρνη πριν την καταστροφή αριθµούσε περί τους 300.000 κατοίκους µε πάνω από τους µισούς να είναι Έλληνες. Όταν ξέσπασε η πύρινη λαίλαπα έπεφταν στη θάλασσα ή στα χέρια των Τούρκων όπου πέθαιναν µαρτυρικά. Όταν µάλιστα µπήκαν στην πόλη οι Τσέτες (οι άτακτοι µαχητές του κεµαλικού στρατού) δεν έδειξαν ούτε ιερό, ούτε όσιο. Προέβησαν σε φρικτά εγκλήµατα εναντίον ακόµη και βρεφών. Εν ψυχρώ εκτελέσεις, βασανισµοί, βιασµοί, πλιάτσικο. Γκρέµισµα σπιτιών, σχολείων, ναών, ευαγών ιδρυµάτων και βιοτεχνικών επιχειρήσεων. Τίποτα δεν έµεινε όρθιο να θυµίζει την παλιά αίγλη. Η Γκιαούρ Ιζµίρ, η «άπιστη» Σµύρνη, όπως την αποκαλούσαν οι Τούρκοι, χάθηκε στις φλόγες µαζί µε την ανθρωπιά των διωκτών της. Στα θύµατα των Χριστιανών από τους Τούρκους συγκαταλέγεται και ο Μητροπολίτης Χρυσόστοµος Σµύρνης, που αρνούµενος να εγκαταλείψει το ποίµνιο του -παρά την προσφορά ασφαλούς διαφυγής-, πέθανε µε ιδιαίτερα βασανιστικό θάνατο από τον τουρκικό όχλο, αφού πρώτα τον τύφλωσαν και τον διαµέλισαν. Αντίστοιχη µοίρα περίµενε και πολλούς άλλους Επισκόπους και Ιερείς (342 µόνο στην Μητρόπολη Σµύρνης). Τέλος για να αντιληφθούµε το µέγεθος της θηριωδίας απέναντι σε Έλληνες και Αρµένιους από τους Τούρκους θα παραθέσω τα λόγια του Αµερικανού Προξένου στην Σµύρνη Τζωρτζ Χόρτον : «Ένα από τα δυνατότερα συναισθήµατα που πήρα µαζί µου απ’ τη Σµύρνη ήταν το συναίσθηµα της ντροπής, διότι άνηκα στο ανθρώπινο γένος». Συνολικά στην µικρασιατική εκστρατεία καταγράφηκαν πάνω από 625.000 νεκρούς και 1.500.000 πρόσφυγες που µένοντας ανέστιοι αναζήτησαν νέες κατοικίες, σε συνθήκες εξαθλίωσης, ένδειας και πείνας. Οι αριθµοί αν και εύγλωττοι, δε µπορούµε ακόµα να γνωρίζουµε εάν είναι απόλυτα ακριβείς. Η Συνθήκη της Λωζάνης που ακολούθησε, συν τοις άλλοις, οδήγησε στην υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσµών η οποία βασίστηκε στην θρησκευτική ταυτότητα και περιελάµβανε τους Ελληνορθόδοξους Χριστιανούς της Τουρκίας και τους µουσουλµάνους πολίτες της Ελλάδας, οδήγησε στην εξαφάνιση του ελληνισµού της Ανατολής ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια. Βάσει όλων των παραπάνω θα συµφωνήσουµε όλοι πως αναµφίβολα η Μικρασιατική Καταστροφή συγκαταλέγεται στις µεγαλύτερες συµφορές του ελληνισµού διαχρονικά και δικαίως σύµφωνα µε τον σχετικό Νόµο καθιερώθηκε η 14η Σεπτεµβρίου ως ηµέρα τιµής και µνήµης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος. Και πολλοί θα αναρωτηθούν ίσως γιατί να αναµοχλεύουµε το παρελθόν, γιατί να ξύνουµε πληγές; Πάει, πέρασαν αυτά. Τέλος καλό, όλα καλά. Οι πρόσφυγες που έφτασαν στον ελλαδικό χώρο κατάφεραν µε δυσκολίες εν τέλει να ενσωµατωθούν και να µας χαρίσουν µια ανάσα ανανέωσης - παρά τα µαυρισµένα πρόσωπα από τους καπνούς της φωτιάς και τα ανεπανόρθωτα εγκαύµατα που έφεραν στην ψυχή τους. Ναι, αυτοί οι άνθρωποι που ήρθαν χωρίς τίποτα, έφεραν πολλά - πολιτισµικά στοιχεία που ήρθαν για να µείνουν: τα µουσικά τους ακούσµατα κι όργανα, την κουζίνα τους, τα λογοτεχνικά τους ρεύµατα κι άλλα. Ας µην ξεχνάµε ότι ήταν Έλληνες Ορθόδοξοι που µιλούσαν ελληνικά. Κι αν αυτό σας ανακουφίζει για τη γρήγορη κι εύκολη αποδοχή τους από τους κατοίκους στον ελληνικό χώρο, θα σας διαψεύσω. Το µαρτύριο τους δεν τελείωσε µε την άφιξη στον ελλαδικό χώρο. Νέες περιπέτειες να αποδείξουν την ελληνικότητα και την ορθόδοξη πίστη τους υψώθηκαν µπροστά τους, που χρειάστηκε χρόνο πολύ, επιµονή κι υποµονή, σκληρή δουλειά και βαθιά θρησκευτικότητα για να ξεπεράσουν. Αλλά όχι, δεν αρκεί αυτό για να ξεχάσουµε. Γιατί ένας λαός που δεν θυµάται το παρελθόν του είναι καταδικασµένος να το ξαναζήσει. Οφείλουµε να θυµόµαστε και πρέπει να είµαστε σίγουροι πως κι οι νεότεροι θα µάθουν, ώστε να διδάξουν κάθε επόµενη γενιά. Να διδάξουµε όχι το µίσος, όχι την εκδίκηση, την προδοσία, αλλά την ουσιαστική κι ανιδιοτελή αγάπη για την πατρίδα, την γλώσσα, τη θρησκεία που µας ένωσε µπροστά στους χαλασµούς που ήταν κι είναι της µοίρας µας να δούµε. 101 χρόνια έχουν περάσει από εκείνο το ζοφερό καλοκαίρι και µόλις 84 από τον Β΄Π.Π. κι ενώ θα έπρεπε τέτοιες ανίερες πράξεις να κλειστούν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, παρακολουθούµε έντροµοι τις εξελίξεις του πόλεµου στην Ουκρανία που φέρει τις ίδιες τραγικές συνέπειες. Έχουµε έτσι περισσότερο από ποτέ ίσως, την ευθύνη να µιλάµε για όσα επιφέρουν οι βάρβαροι πόλεµοι και οι ξεριζωµοί. Μα κυρίως έχουµε ευθύνη να µιλάµε για τα αγαθά της ειρήνης για την επικράτηση της οποίας χρειάζεται να αγωνιζόµαστε. Ο καθένας από τη δική του πλευρά για ένα µέλλον αισιόδοξο, ελπιδοφόρο που µε τη βοήθεια του Θεού και τη πίστη στον Άνθρωπο δεν συνιστά ουτοπία, αλλά εφικτή πραγµατικότητα κι αναγκαιότητα σε έναν κόσµο που βράζει. Σας ευχαριστώ για την προσοχή και την υποµονή σας.
Με εκτίμηση,
Στυλιανή Κοντοπουλου
Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου 2023
Το παράδοξο του Σταυρού
Στο μέσο της περιόδου που διανύουμε, η αγία μας Εκκλησία προβάλλει το μεγαλύτερο και συνάμα σωτήριο σύμβολό της, τον Τίμιο Σταυρό. Ένα αντικείμενο, το οποίο βρίθει συμβολισμών και παραδόξων γεγονότων.
Τα δυσκατάληπτα αυτά γεγονότα ξεκινούν ήδη από τη δημιουργία του ξύλου από το οποίο είναι δημιουργημένος.
Σύμφωνα με την παράδοση πρόκειται για ένα κράμα τριών διαφορετικών δέντρων ( Κέδρου, Πευκου και Κυπαρίσσου). Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο καθότι παραπέμπει άμεσα στο Τριπρόσωπο του Θεού.
Διαφορετικά εντελώς τα τρία δέντρα, όπως διαφορετικά τα τρία πρόσωπα. Ενώνονται σε ένα δέντρο, όπως τα τρία πρόσωπα στον Ένα Θεό.
Αναμοχλεύοντας την ιστορία της παραδόσεως για την δημιουργία του ενός αυτού δεντρου ανακαλύπτουμε ότι αυτό προέρχεται από τα τρία “ραβδια” των τριών αγγέλων, που φιλοξένησε ο πατριάρχης Αβραάμ.
Συγκεκριμένα η ιστορία έχει ως εξής: Όταν ο Λωτ, ανηψιός του Αβρααμ, ζήτησε την συμβουλή του θείου του σχετικά με το τί να κάνει για να δεχθεί ο Θεός την μετάνοιά του, από μια αμαρτία, αυτός (ο Αβρααμ) του έδωσε τις τρείς αυτές ράβδους με την εντολή να τις φυτέψει.
Θα τις φύτευε και θα τις πότιζε με νερό από τον Ιορδάνη (καθόλου τυχαίο αν αναλογιστεί κανείς ότι σε αυτόν τον ποταμο βαπτίδτηκε ο Κύριος). Το γεγονός της εμφύτευσης- εκβλάστησης θ' αποτελούσε σημείο της αποδοχής της μετάνοιας του Λωτ.
Υπακούοντας τις συμβουλες του θείου του ο Λωτ, κίνησε να φέρει νερό από τον Ιορδάνη, οποίος απείχε αρκετά από το μέρος την εμφύτευσης.
Ο πονηρός όμως, ο οποίος δεν ήθελε να γίνει αποδεχτή η μετάνοια του Λωτ, παρουσιαζόταν στον δρόμο ως κάποιος ταλαιπωρημένος άνθρωπος, οποίος του έπινε το νερό.
Ο Θεός τον λυπήθηκε και τελικά ο Λωτ κατάφερε να ποτίσει τις εμφυτευμένες ράβδους μια φορά. Με την μια αυτή φορά οι ράβδοι βλαστήσανε.
Δυο ανεξήγητα ανθρωπίνως: Βλαστίζουν μόλις με ένα πότισμα. Δηλωτικό του ενός και μόνου βαπτίσματος, τόσο του Κυρίου, όσο και το δικό μας, όπως επεκράτησε,
Οι ρίζες ενώνονται και οι τρείς ράβδοι συμπλέκονται δημιουργώντας ένα κορμό. Γενόμενος εις τύπον αγίας Τριάδος.
Πολύ αργότερα, την περίοδο του Σολομώντα, όταν ανοικοδομούνταν ο γνωστός ναός του εν λόγω βασιλέως, το παράξενο τούτο δέντρο κόπηκε, με σκοπό να αποτελέσει υλικό στη δημιουργία αυτού του ναού.
Κατα θεία όμως παραχόρηση ήταν αδύνατον να ταιριάξει και να χρησιμοποιηθεί. Άμεση συνέπεια ήταν να αποβληθεί και απορριφθεί τελείως χαρακτηριζόμενος, όχι απλά “άχρηστο”, αλλά “καταραμμένο”, εφόσον δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί “προς δόξα θεού”.
Η αποστολή του ήταν άλλη, πολύ διαφορετική από αυτή που μπορούσαν να διανοηθούν οι οικοδομούντες τον κτιστό τούτο ναό.
Συντέλεσε στο έργο της θείας πρόνοιας για την σωτηρία του κόσμου, καθιστάμενο ως υλικό για τη δημιουργία οργάνου καταδίκης του εκούσια καταραμμένου.
Του μόνου αναμφισβήτητα αθώου. Να γίνει ο σταυρό που θα δεχόταν επάνω του τον ενανθρωπήσαντα Λόγο και θα εμποτιζόταν με το Τίμιο Αίμα Του.
Εμποτιζόμενο με το Τίμιο Αίμα του Θεανθρώπου, αγιάζεται και λαμβάνει δυνάμεις πέραν της φυσεως και της ανθρώπινης λογικής. Συντελεί θεραπείες, νεκραναστάσεις, αποδίωξη δαιμονίων.
Οι δυνάμεις αυτές συντέλεσαν στο να καταστεί αγαπητό στους χριστιανούς. Τόσο ώστε, για να εκδηλώσουν την αγάπη και τον σεβασμό τους, να σπεύδουνεις προσκύνηση.
Προσκύνηση ενός οργάνου θανατικής ποινής. Ποινής φοβερού πόνου- μαρτυρίου, αλλά και άκρως εξευτελιστικής, καθώς οι καταδικασμένοι μ αυτόν τον τρόπο τοποθετούνταν επάνω στον σταυρό γυμνοί.
Η θανατική ποινή πλέον έχει καταργηθεί. Δια τούτο πλέον ο σταυρός για τον χριστιανός έχει λάβει μια άλλη έννοια. Την έννοια των θλίψεων και διαφόρων δυσκολιών κατα την επίγεια ζωή. Όλα αυτά τα γεγονότα τα οποία μας προσφέρουν πόνο, τόσο σωματικό, όσο και ψυχικό.
Παρά ταύτα η Εκκλησία μας μας καλεί να τον προσκυνήσουμε.
Άραγε όμως καταλαβαίνουμε την έννοια της λέξεως προσκυνώ;
Σίγουρα από την εμπειρία μας δύναται να κατανοήσουμε τι σημαίνει η λέξη. Όμως θεωρώ σκόπιμο να γνωρίσουμε και γραμματικά- ετυμολογικά τι σημαίνει.
Με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε γνώστες της χρήσης των λέξεων και κατατανοούμε πολύ καλύτερα την κίνηση που διαπράττουμε ακούγοντας αυτήν.
Η λέξη προσκυνώ όπως γίνεται αντιληπτό προέρχεται από την πρόθεση προς, η οποία δηλώνει κίνηση και το ρήμα κυνέω-ῶ.
Το συνηρημένο ρήμα κυνώ σημαίνει φιλώ- ασπαζομαι και κατα μια πιο ευρύτερη έννοια αποδέχομαι. Συνεπώς το σύνθετο αυτό αυτό ρήμα εχεί την έννοια της κίνηση προς ασπασμό, αυτό που εξάλλου γνωρίζουμε μεσα από την εμπειρία μας.
Κίνηση ασπασμού η προσκύνηση. Ασπαζόμαστε, όμως, κάτι που το αγαπάμε. Ενώ αρχικά αυτή η κίνηση αγάπης προς το σταυρό δείχνει παράδοξη, καθότι πρόκειαι για αντικείμενο που παρέχει πόνο και γενικότερα δυσάρεστες καταστάσεις, υπάρχει μία δικαιολογία.
Η αγάπη προς αυτόν( το σταυρό) καθίσταται ανθρωπίνως αδιανόητη, για το λόγο ότι γίνεται πάροχος δυνατού πόνου και δυσάρεστων-ανεπιθύμητων αισθημάτων.
Όμως η παροδοξότητα του Σταυρού συνεχίζεται. Αυτός γίνεται από όργανο καταδίκης- θανάτου, όργανο σωτηρίας. Κατα χάριν θέωσης.
Ανάστασης από τον πνευματικό θάνατο, την αμαρτία. Αυτός είναι το τέλος- σκοπός του.
Αυτό ακριβώς το τέλος δίνει και το νόημα στην αγαπητική αυτή κίνηση στην οποία μας προτρέπει η Εκκλησία να προβούμε.
Ιστάμεθα ενώπιον ενός καλέσματος αποδοχής μια πορείας, πόνου μεν, αλλά που αποκορύφωση και τέλος της είναι η Ανάσταση.
Πηγή : romfea.gr
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)